فوت وفن های خرید و فروش تمبر
از زمانی که نوشتن در زمینه تمبر را آغاز کردم، خیلی وقتها در دیدار با اشخاص یک سناریوی تکراری اتفاق میافتد:
- یک سری تمبر داریم که پدرم/مادر/ خواهر و برادر بزرگترم/… جمع کرده اند. کلی تمبر قبل از انقلاب هم داره؟ خوب میخرن، نه؟!
- از بابابزرگم یه آلبوم مونده که تمبرهای ناصر الدین شاه و اینها هم داخلش هست. قیمت هاشون میلیونیه دیگه، نه؟!
- ورق های ۱۶ تایی از دهه شصت زیاد دارم، الان کلی رفته روش دیگه،نه؟!
- یه سری تمبر قدیمی داریم که مهر خورده روش و باطل شده. به درد نمیخورن، نه؟!
- یه سری تمبر داریم مال زمان قاجار. رنگشون طلایی هست. می گن طلای خالصه، نه؟!
- یه سری تمبر خارجی قدیمی داریم. اروپاییه. فکر کنم ارزششون خیلی بالا باشه، نه؟!
- …
سوالهایی که صد البته با آن “نه؟!” انتهای سوال، جواب هم داده شده و حکم قطعی هم برایش صادر شده! توضیحات من هم معمولاً چندان به مذاق کسانی که تصور می کردند راهی برای فروش گنج نهان در گوشه خانه پیدا کردهاند، خوش نمیآید!
ما هم به سراغ یکی از بزرگترین فعالان عرصه تمبر در کشورمان رفتیم و از او خواستیم به ساده ترین حالت ممکن برای برخی مخاطبان تازه کارمان توضیح بدهد که با آلبوم ها و تمبرهای قدیمی که بی هیچ نظم و ترتیبی خریداری و جمع شده، چه کنند و در حقیقت چه توقعی درباره بازار خرید و فروش آنها داشته باشند؟
سوالات خودمان را از گفتگو با محمد تقی نیلفروش حذف کردیم تا تکرار مکررات نباشد.
تمبر یا پراید سفید هاچ بک؟!
- باید قبول کنیم که خرید و فروش تمبر فرضاً به راحتی خرید و فروش تلفن همراه یا کفش یا پراید سفید هاچ بک نیست! به هر حال عتیقه محسوب می شود و فروشندگان و مشتریهای خاص خودش را دارد. چیزی نیست که با قیمت “کاملاً” مشخص به فروش برسد و اتحادیه و صنف و … داشته باشد. به نوعی مثل عتیقهفروشی است. شما اثاثیه قدیمی یا کتابهای کتابخانهتان را یک جا به عتیقه فروش میفروشید و دردسرهای قیمت گذاری تک تک اجناس و منتظر نشستن برای مشتری خاص هر کدام را ندارید ولی او تک تک این اجناس را جدا میکند و به هر مشتری که حدس میزند خواستار یکی از اینها باشد تماس میگیرد و زمان زیادی را صرف می کند ولی در نهاد سود مالی بیشتری می برد. حکایت تمبر هم همینطور است. ضمن اینکه به هر صورت در هر دادوستدی بحث عمدهفروشی و خردهفروشی هم مطرح است و کسی که جنسی را به صورت عمده میخرد حتی اگر جنس نو و دارای قیمت رسمی باشد، از تخفیفات خاصی بهره می گیرد که در هنگام خرده فروشی باعث سود بیشتر برای او می شود.
کسانی که یک آلبوم تمبر قدیمی را به مغازه های تمبر فروشی می برند و انتظار قیمت خیلی بالایی دارند، معمولاً سر خورده خواهند شد، چون هزار و یک عامل موثر در ارزش تمبر را نمیدانند و فکر میکنند صرف اینکه تمبرها قدیمی باشند و از اجدادشان بهآنها ارث رسیده باشد کافی است ولی در واقع اینطور نیست .
- تصور اشتباهی در بین عموم وجود دارد که فکر می کنند هرچه تمبر دارای قدمت بیشتری باشد، لزوماً بهای بیشتری هم دارد. در حالی که عوامل خیلی زیادی به غیر از قدمت، روی ارزش گذاری تمبر موثر هستند. مثلا ًیک سری از تمبرهای قدیمی مثل احمد شاهی و رضاشاهی دارای قطعات مختلفی هستند که قیمت های متفاوتی هم دارند، معمولاً از یک شاهی قیمت گذاری می شوند و به ۳ تومان و ۵ تومان هم میرسند. با توجه به ارزش پول در آن زمان خیلی واضح است که تمبرهای یک شاهی در اختیار همگان بوده و مرسولات عادی با آن پست میشده و تعدادشان بسیار زیاد بوده است و با این اوصاف بدیهی است که ارزش مالی خاصی نداشته باشند.ولی تمبرهای ۳ تومان و ۵ تومان کرایه پستی زیادی بوده است و در تیراژ کمتری منتشر شده و معمولاً برای بسته های سنگین یا مرسولات خارج از کشور استفاده میشده است و بدیهی است که این تمبرها در حال حاضر هم قیمت بالایی داشته باشند. چه در ایران و چه برای مجموعه داران خارج از کشور.
- خیلی ها در باره تفاوت قیمت تمبرهای ایرانی در داخل و خارج از کشور سوال میکنند. واقعاً نمیتوان با قطعیت در این باره حکم صادر کرد. به هر حال واقعیتی وجود دارد که در بسیار از کشورهای دنیا و به ویژه اروپا مجموعه داری رواج بیشتری دارد و نوعی سبک زندگی قدیمی و جا افتاده برای مردمان آنجاست، ولی در ایران هم علاقمندان بسیار وجود دارند که برای جمع آوری تمبر به طور جدی هزینه می کنند .
البته نباید تفاوت ارزش واحد پول را هم نادید گرفت. به عنوان مثال تمبرهای ایرانی اوایل انقلاب که در تیراژهای میلیونی چاپ می شدند (و به دلیل همین تیراژ بالا هم خواستار زیادی ندارند) در داخل کشور به مبلغ هر ورق ۲ یا ۳ هزار تومان خرید و فروش میشوند ولی در اروپا و امریکا برایشان ۲ یا ۳ دلار می پردازند که با توجه به تفاوت ارزش ریال و دلار، تفاوت قیمت ایجاد میشود.به هرحال عده زیادی هستند که از راه خرید و فروش تمبر امرار معاش میکنند و این تفاوت قیمت ها برایشان درآمد بیشتری به دنبال دارد.
- تمبرهای تماتیک یا موضوعی در همه جای دنیا طرفدارهای زیادی دارند. اگر کسی بخواهد مجموعه ای داشته باشد و در زمان دلخواه به راحتی به فروش برساند، بهتر است که با تمبرهای موضوعی شروع کند. تمبرهای موضوعی به قول معروف همیشه روی بورس هستند.جنگلها، پروانهها،مساجد،پلها، میمونها و …البته باید هرسری تمبری که در این موارد جمع می کند کامل باشد و ناقص بودن سری تمبر از ارزش آن میکاهد.
- سری های پستی معمولاً از سری های یادگاری قیمت بیشتری دارند.چون سری های جاری روی پاکتها مصرف می شوند ولی سری های یادگاری بیشتر بین مجموعه داران رد و بدل می شود.
- بسیاری از تمبر دوستان بر این باورند که اگر تمبر مصرف نشده باشد حتماً قیمت بالاتری نسبت به تمبرهای مصرف شده دارد در حالی که اینطور نیست و مهرهای پستی روی تمبر به خودی خود یکی از مهمترین عوامل جذابیت و قیمت تمبرها هستند.البته این مسئله بستگی دارد به اینکه مشتری تمبر چه کسی و با چه علایقی باشد. عده ای هستند که پاکتهای مهر خورده را جمع می کنند و طبیعی است که هرچه مهر خاص تری روی یک تمبر خورده باشد، ارزش بیشتری برایشان خواهد داشت. مثلاً یک دفتر پستی کوچک در یک روستا که سالانه تعدادی معدودی نامه و مرسوله از آن خارج و به آن وارد می شدند، دارای مهر باارزشی است و دلیلش هم”کمیاب” بودن است که یکی از مهمترین فاکتورها در ارزش مالی تمبر پاکتدار محسوب می شود.
- جدا کردن تمبر از روی پاکت از قدیم مرسوم بوده ولی امروزه یک علاقمند تمبر باید بداند که ارزش تمبر روی پاکت به مراتب بالاتر از تمبر جدا شده است چون هر کدام از این پاکتها باز گو کننده تاریخی و قصه ای هستند و چه کسی است که نداند، لذت و ارزش مجموعه داری به قصه های پشت اشیاء است.
- اگر کسی بخواهد خودش همه تمبرهای مجموعه اش را جدا جدا بررسی کند و هر کدام را جداگانه قیمتگذاری کند ، می تواند به کتاب های راهنمای تمبرها مراجعه کند.البته در این باره هم اختلافات زیادی وجود دارد. خیلی از بزرگان تمبر معتقدند که قیمت تمبرها در هرسال و با تجدید چاپ کتاب ها نباید تغییری داشته باشد و گواهشان هم کاتالوگ های اروپایی و آمریکایی است که جز در موارد خاص و معدود، بر قیمت تمبرها چندان افزوده نمی شود ولی اشخاصی مثل من معتقدند که باید سالانه بر قیمت تمبرهای ایرانی بین ۲۰ تا ۲۵ درصد اضافه شود چون تورم در کشور ما با اروپا و آمریکا قابل مقایسه نیست!
به هر صورت ما باید شرایط کشور خودمان را هم در نظر بگیریم و کاری کنیم که افراد بیشتری به سوی تمبر جذب شوند ، نه اینکه همه را فراری بدهیم. متأسفانه در سالهای اخیر بسیاری از دوستداران تمبر که با انگیزه و اشتیاق شروع به جمع آوری تمبر کرده بودند، در همان اوایل کار خسته و دلزده می شوند . وقتی می بینند که تلاش ها و سرمایه گذاری شان جواب نداده و در حقیقت وقت و پول و انرژی خود را صرف کردهاند و نتیجه ای نمیگیرند، سرخورده می شوند و نه تنها دیگر به سراغ تمبر نمیآیند، بلکه بقیه را هم منصرف میکنند. در اینباره تلاشهای زیادی صورت گرفته که امیدوارم بهزودی نتایجش را هم ببینیم.
- قیمتگذاریهایی که در ایران صورت میگیرد، خواه ناخواه روی کاتالوگهای جهانی هم تأثیر می گذارد ولی چند سالی است که به مدد شبکه های اجتماعی و چاپ کتابهای گوناگون و … فضا باز شده و کانالهای ارتباطی بیشتری وجود دارد و قیمت گذاری ها منطقی تر شده و سلیقه ای نیست. البته این روند باید ادامه پیدا کند تا همه چیز سر جای خود قرار گیرد و امنیت بیشتری برای علاقمندان تمبرایجاد شود.