مهرهای صندوق؛ چگونگی و تاریخ آن
مهرهای صندوق؛ چگونگی و تاریخ آن از جذاب ترین مباحث فیلاتلی ایران است. در واقع یکی از مهمترین سوغاتی های ناصر الدین شاه قاجار از سفرهای فرنگ، اقداماتی برای تنظیم امور پستی ایران و تطبیق آن با معیارهای اروپایی بود.در همین راستا ” گوستاو فن ریدرر” اتریشی به ایران دعوت شد تا در این زمینه مشاوره داده و امور را سر و سامان بخشد.
یکی از اقدامات اولیه سفارش صندوقهای پستی برای جمعآوری نامه ها و نصب آنها در شهرستانها بود.این صندوقها به رنگ های سبز،سفید و قرمز بوده و به آرم شیر و خورشید دولتی مزین بود.
این صندوق ها به مرور در تهران و سایر شهرها و در نقاط مختلف و شلوغ نصب شدند، اما به دلیل بی اعتمادی مردم به این صندوق ها و همچنین عدم وجود تمبر نزد مردم، از این صندوق ها استقبال چندانی نشد. در واقع مردم ترجیح می دادند پاکتها را به اداره پست برده و همانجا بعد از تهیه تمبر و الصاق بر روی پاکت، آن را تحویل کارمند اداره پست بدهند.
با تغییرات ساختاری و دعوت از ” مستر مولیتور” به سمت ریاست پست، صندوقهای ساخت اتریش جمع اوری شده و یک سال بعد صندوقهای رسیده از پاریس که دارای اطمینان بیشتری بودند، جای آنها را گرفتند. صندوقهای جدید دارای یک صفحه فلزی در انتهای صندوق بوده و کیسه مخصوص جمعآوری مرسولات به آن متصل بود و نامهها به صورت مستقیم در کیسه ریخته میشدند، به صورتی که باز کردن آنها فقط در دفتر پستی امکان داشت.
با نصب این صندوقها اعلامیه ای به زبان فارسی چاپ و توزیع شده و بر اساس آن به مردم اطمینان داده شد که کیسه ها فقط در دفاتر پستی باز خواهند شد. همچنین دستور داده شد که از فروش تمبر در محلهایی که صندوق نصب شده جلوگیری شود که این دستور با مخالفتهایی در مجلس روبه رو شد، اما با مقاومت”مستر مولیتور” این روند بهبود پیدا کرده و مردم بالاخره به این صندوقها اطمینان پیدا کردند.
پاکتهای جمع آوری شده از صندوقها نیز جهت کنترل مقدار تمبر مصرف شده روی پاکت و شمارش، به وسیله مهر مخصوصی ممهور شده و چنانچه کسر تمبر داشت، با مهر مخصوص دیگری حرف “T” به معنای کسر تمبر را روی آن میزدند.
مهرهای استفاده شده روی پاکتها در شهرهای مختلف دارای شکلهای گوناگونی بودند. مهرهای مصرف شده در شهرها عبارت بودند از:
آمل،آسیابک،اشرف،اردبیل،استرآباد،اصفهان،برفروش(بابل)،بروجرد،بوشهر، بندرگز ، دامغان، سنقر، شاهرود ، شیراز،همدان، کاشان، قزوسن ، قم ، کرمان ، کرمانشاه، مراغه، مشهد،مهبادف رضاییه ، رشت، ساوجبلاغ، سبزوار،سعیدآباد، سمنان، ساری ، سنندج، سلطان آباد(اراک)،تبریز، تربت، یزد، زنجان، لار، لنگرود،نیشابور، تجریش، دولت اباد ملایر و طهران.
جااب است بدانید تعدادی از این مهرها نیز به صورت نگاتیو تهیه شده بودند.
*
با تشکر از وحید بهکار
