تمبرهای قیام جنگل
قیام جنگل چندی پیش ۱۰۱ ساله شد. این قیام علاوه بر اهمیت سیاسی، مورد جذابی هم در تاریخ فیلاتلیک ایران محسوب می شود.
نام”گیلان” غیر از اینکه یادآور خطهای سر سبز و همسایگی جنگل و دریاست و انبوهی از نویسندگان و شاعران و هنرمندان ، همیشه یادآور مبارزات سیاسی و آزادیخواهی نیز بوده است. مبارزاتی که بزرگترین و مشهورترینشان را به نام ” جنبش جنگل” می شناسیم و رهبر این جنبش”میرزا کوچک خان”.
شهریور ماه امسال یکصد ویکمین سال آغاز این جنبش است. تاریخ نگاران و تحلیلگران و افکار عمومی و… بارها و بارها با شرح و تفصیل از این قیام گفته اند و نوشته اند ولی اینجا ماز زاویه خودمان به این نهضت میپردازیم. زاویه تمبر و فیلاتلیک.
اگر مختصری درباره تاریخ تمبر ایران خوانده باشید، خیلی خوب می دانید که همیشه یکی از مهمترین نشانه های گروه های مخالف حکومت مرکزی، چاپ تمبر بوده است. بههرحال زمانی بود که همه ارتباطات از طریق نامه و نامهنگاری صورت میگرفت و پاکت ها و تمبر ها و مهرهای باقی مانده از آن دوران ، هر کدام دنیایی قصه و حکایت بهدنبال خود دارند.
البته قبل و بعد از جنبش جنگل نیز در بعضی از نواحی ایران، گروه های مخالف دولت مرکزی تمبرهایی چاپ می کردند و یا حتی روی تمبرهای چاپ دولت، سورشارهای خاص خود را میزدند. از جمله تمبرهای انقلابی ستارخان که سال ۱۲۸۷ خورشیدی چاپ شد و تمبرهای “آزادستان” که در سال ۱۲۹۸خورشیدی در تبریز منتشر شد که یادمان ستارخان و شیخ محمد خیابانی همراه با طرح پرچم سه رنگ ایران بود.
جنبش جنگل نیز در سال ۱۲۹۹ خورشیدی وقتی حکومت جمهوری اعلام کرد؛ تمبر مخصوصی چاپ کرد که تصویر آن عکس کاوه آهنگر و پرچم قرمز است و جمله (پست انقلابی ایران) و (گیلان ۲۵ ثور ۱۲۹۹) روی آن سورشارژ شده بود.
میرزا کوچک خان علاوه بر چاپ این تمبر که برای پاکتهایی از کشورهای خارج به گیلان و یا از گیلان به نقاط دیگری فرستاده می شد؛ مهری مخصوص تهیه کرد که و پاکتهای رسیده به پست گیلان را به آن ممهور و بعد به مقصد می فرستاد. به دستور وی برای ابطال پاکتها از مهر مخصوص دیگری هم که عبارت “ارتباطات مجاهدین قشون سرخ ایران” در آن نوشته شده بود، استفاده می شد.
تمبرهای نهضت جنگل (با تصویر کاوه آهنگر) در ۵ قطعه با یک طرح ولی در قیمت های متفاوت (۳و ۶و ۹و ۱۲و ۲۴ شاهی) منتشر شده بود.
کاغذ این تمبرها کاهی و رنگ متن آن کرم کم رنگ و روی آن تصویر کاوه آهنگر را نشان می دهد که پرچم سرخی در دست دارد. این تمبر با مُهری به متن «گیلان ۲۵ثور۱۲۹۹» سورشارژ شده است.
پس از شکست نهضت جنگل و مرگ میرزا کوچک خان دیگر تا سالیان متمادی تمبری برایش منتشر نشد که صد البته قابل پیش بینی هم بود.زیرا از میرزا کوچک خان تا قبل از انقلاب اسلامی در کتابهای درسی به عنوان یاغی و متجاوز یاد می شد و تنها در یکی دو کتاب از مبارزات وطنخواهی و آزادی طلبی از وی به نیکی یاد شده است. بدیهی است که تمبری هم برایش منتشر نشده باشد!
روزگار چرخید و پس از انقلاب اسلامی ، نهضت جنگل در زمره مقاومت های ملی محسوب شد و برایش تمبری چاپ کردند و اکنون این تمبر به همراه بسیاری از یادگاری های دیگر نهضت جنگل در خانه ” یونس استاد سرایی” یا همان میرزا کوچک خان جنگلی که سالهاست به عنوان اثر ملی ثبت شده ،در معرض دید عموم قرار گرفته اند.
تمبری که ذکرش رفت در سال ۱۳۶۲خورشیدی منتشر شد و یکی از ۱۰ قطعه تمبری بود که با عنوان “پیشگامان نهضت اسلامی” چاپ و منتشر شدهاند. تمبری با با تصویر میرزا کوچک خان جنگلی که روی ان ۲ ریال قیمت خورده بود. این تمبر با تیراژ ۴۵میلیون و با رنگ سیاه و نارنجی منتشر شده است. در میان این سری شخصیت های معروفی از جمله سید جمال الدین اسد آبادی، شیخ محمد خیابانی، نواب صفوی و… دیده می شود. سومین تمبر از سری ۱۰ تایی ، تصویر میراز با رنگ های نارنجی و سیاه و تصویر زمینه ی سفید دیده می شود.
اپس از آن از سوی شرکت پست تمبری برای میرزا کوچک خان و جنبش جنگل منتشر نشد ولی چند تمبر اختصاصی در گیلان و به همت مجموعه داران گیلانی برای او منتشر شد تا لااقل در دیار خودش یادش را روی تمبر گرامی بدارند.
