تمبرهایی که بدون مهر باطل شدند!
در مجموعه تمبرهای متعلق به پیش از انقلاب، به تمبرهایی برمیخوریم که به مناسبت ۲۸ مردادماه منتشر شدهاند، اما نه آن ۲۸ مردادی که ما به عنوان روز کودتای آمریکایی- انگلیسی علیه دولت ملی دکتر مصدق میشناسیم بلکه ۲۸ مردادی که از دیدگاه حکومت پهلوی، روز «رستاخیز ملی» بود.
در یکی از این تمبرها، در سمت چپ بالای تصویر، تاج شاه را در حال نورافشانی میبینیم و در سمت راست برگهای به چشم میخورد که روی آن عبارت «۲۸ مرداد» نوشته شده است. این، اشاره روشنی است به بازگشت تاج و تخت محمدرضا شاه پهلوی در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بازیافت. در پایین تصویر نیز، دستانی را مشاهده میکنیم که در حال پاره کردن زنجیر هستند و این طور القا میکنند که موفقیت شاه برای تصاحب دوباره تاج و تخت، نتیجه یک قیام ملی – و نه کودتای نظامی – بوده است. آیا آن زنجیر را باید زنجیر دیکتاتوری مصدق و وابستگیهای ناشی از ملی شدن صنعت نفت بدانیم؟! قطعا چنین نیست اما طراحان تمبر مذکور تلاش کردهاند که چنین وانمود کنند.
در تمبر دیگری که بیست سال پس از کودتای ۲۸ مرداد منتشر شده است، دو مرد را میبینیم که شانه به شانه هم پرچمی را به دست گرفته و رو به افقی نامعلوم چشم دوختهاند. در اینجا یکی از مردان، لباس نظامی به تن دارد تا شهادت دهد که واقعه ۲۸ مرداد ۳۲ اگر هم قیام یا رستاخیز ملی بوده، نمیتوان نقش عناصر نظامی در موفقیت آن را منکر شد.
در تعریف تمبر گفتهاند “مدرکی چاپی است که پرداخت مبلغی برای خدمات پستی را گواهی میدهد” اما تمبرها از همان روز نخست – چه در ایران و چه در هرجای جهان – کاکرد تبلیغاتی و رسانهای نیز پیدا کردند تا پیامهای مورد نظر حکومتها را پشت پاکتهای نامه در همه جا پراکنده سازند. بیجهت نبود که نخستین تمبرهای ایران با نشانهای حکومتی یا تصویر شاهان منتشر شدند و از آن پس تا به امروز، تمبرها به کرات برای انتقالهای پیامهای سیاسی، تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و… مورد استفاده قرار گرفتهاند.
تمبرها وقتی باطله میشوند که در اداره پست، مهر مخصوصی را روی آنها میزنند. این مهر نشان میدهد که تمبر برای رساندن نامه یا محموله خاصی مورد استفاده قرار گرفته و فاقد ارزش مالی برای بهرهبرداری مجدد است. بدین ترتیب، تمبر باطله صرفا به سبب جنبههای تاریخی یا هنری خود ارزشمند محسوب میشود.اما از منظر پیامهایی که تمبرها حامل آن هستند، میتوانیم بگوییم که برخی تمبرها از لحظه انتشار باطله به شمار میآیند؛ زیرا حامل پیامی مخرّب یا گمراه کننده هستند. درست مثل تمبرهایی که در سالگرد کودتای ۲۸ مرداد منتشر شدهاند و عبارت رستاخیز ملی را یدک میکشند!
*