تاریخچه چاپ تمبر نوروزی در ایران
تاریخچه چاپ تمبر نوروزی در ایران قدمتی بیش از نیم قرن دارد.
چاپ تمبر در کشور ما سابقه ای ۱۵۰ ساله دارد وجشن آغاز سال نو و نوروز هم پیشینه ای هزاران ساله،ولی اولین تمبر ایرانی برای نوروز در سال ۱۳۴۳ منتشر شده ، وقتی که صد سال از انتشار تمبر در ایران می گذشت!
اولین تمبر نوروزی در تاریخ پست ایران، طرحی از شکوفه های بهاری را در خود داشت و طراحان در سالهای بعد، ارام ارام نمادهای مختلف نوروز را روی این تمبرها به تصویر کشیدند. سبزه، گل، ماهی قرمز، حاجی فیروز و … تا بالاخره در سال ۱۳۴۹ تمبر نوروزی با تصویری از یک سفره هفت سین کامل منتشر شد و این سفره تا سالها مهمان نوروزی تمبرها بود.گاهی نقش های دیگری چون پرندگان ، پروانه ها و … روی تمبرهای نوروزی جای می گرفتند ولی سفره هفت سین همچنان جایگاه خود را حفظ کرده بود و چند سال یکبار روی تمبرهای نوروزی نقش می بست.
در سالهای میانی دهه پنجاه بازهم در آستانه سال نو تمبرهایی با نقش گل و شکوفه منتشر شدند ولی این بار حال و هوای تذهیب و مینیاتور داشتند و تلفیقی از هنر ایرانی و اسلامی را مهمان چشم های علاقمندان می کردند.
در سال ۱۳۵۶ رژیم پهلوی تقویم شاهنشاهی را جایگزین تقویم هجری خورشیدی کرد و تمبر نوروز این سال با تاریخ ۲۵۳۶ منتشر شد. تمبری با طرح یک زن و مرد گیلانی و پوشیده در لباس محلی. طرحی که تا ۵ سال بعد و با لباس اقوام مختلف تکرار شد و حتی انقلاب و عوض شدن رژیم هم در آن تأثیری نداشت! در اینجا ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست که تمبرهای لباس محلی اقوام ایران در زمره پر طرفدارترین تمبرهای ایرانی قرار دارند.
البته در نوروز ۱۳۵۸ که نخستین بهار پس از پیروزی انقلاب بود، در کنار تصویر مرد و زن کرد، نقش گل محمدی نیز قرار گرفت تا شاید اشاره ای باشد به بهار آزادی. این روند در سال ۱۳۶۲ متوقف شد زیرا در ان سال خبری از تمبر نوروز نبود! البته سال ۶۲ تنها سالی نبود که وقفه ای در انتشار تمبرهای نوروزی افتاده بود. در سالهای ۱۳۸۴ و ۸۵ نیز هم تمبری برای نوروز چاپ نشد.
از سال ۱۳۶۳ چاپ تمبر سال نو با نقوشی از گل، پرنده، پروانه و ماهی های زینتی از سر گرفته شد تا رسید به نوروز ۱۳۸۶ و حاجی فیروز دست افشان و پای کوبان روی تمبر.پس از آن نوروز ۱۳۸۷ و تخم مرغ های رنگی و تنگ ماهی و نوروز ۱۳۸۸ و نقش سرستون های تخت جمشید. اما پاییز همان سال نقطه عطفی بود برای نوروز و تمبرهای نوروزی. در این سال نوروز به عنوان یک میراث جهانی و با ریشه ایرانی توسط سازمان فرهنگی یونسکو به ثبت رسید و نخستین جشن جهانی نوروز نیز هفتم فروردین ماه سال ۱۳۸۹ با حضور مقامات بلندپایه کشورهای ایران، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، آذربایجان و ترکیه در ایران برگزار شد.
تمبر نوروزی در آن سال یک مینی شیت چهار قطعه ای بود با نقش سفره هفت سین. نقشی که سال بعد به صورتی خلاقانه تر روی تمبرهای شش ضلعی تکرار شد و تمبرهای ۳ سال پس از آن نیز موتیف های آشنای نوروز ایرانی را در خود داشت با اضافه شدن عبارت”جشن جهانی نوروز”. طرح هایی که رفته رفته رنگ تکرار و طراحی های شبیه به هم را گرفت تا شادابی بهاری و نوروزی از این تمبرها رخت بر بندد.
اما تمبر نوروز ۱۳۹۴ حکایت دیگری داشت. برای اولین بار تمبر نوروز با تصویر یک تابلوی نقاشی طراحی شد . تابلوی هفت سین اثر “حسین شیخ ” از شاگردان بنام استاد بزرگ نقاشی، کمال الملک که به گواهی شاگردان جوانترش به دلیل تبحر، چیره‌دستی و ذوق حسین شیخ در زمینه طراحی و کشیدن پرتره‌های ماهرانه و هنرمندانه، او را به سمت معلم طراحی و نقاشی منصوب کرده بود.
این تابلو بیانگر خاطره جمعی ایرانیان از انتظار تحویل سال گرداگرد سفره هفت سین بود و نقش آن روی تمبر نوروز یک ساختار شکنی جذاب در روند تکراری تمبرهای آغاز سال به شمار می رفت ولی افسوس که این جذابیت در تمبر سال بعد تکرار نشد! تمبر نوروز ۹۵ نقش نه چندان زیبایی بود از نقشه کشورهای مشترک در نوروز. نقشه ای که کم و زیاد شدن میلی مترهایش دردسرهای زیادی را بین شورای تمبر و وزارت امور خارجه ایجاد کرد. درسرهایی که در نهایت به تأخیر شش ماهه ورود تمبر نوروز به بازار انجامید. حکایت قبای بعد از عید و گل منار!
و حالا رسیده ایم به تمبر نوروز ۹۶ که هم کاغذی دارد و هم طلا و هم نقره. هم سرباز هخامنشی دارد و هم گل و بته! امیدواریم بر اساس وعده های داده شده این تمبر به موقع و با کیفیت بالا در کاغذ و چاپ به دست علاقمندان برساند و امیدوارتریم که موتیف هخامنشی تبدیل به عنصر تکرار شونده این تمبرها نشود!
